Öncü Bilim İnsanları; Uluğ Bey ve İbn-i Batuta (Tanıtım ve Yorum)

Ömer'le Bir Kutu Macera - Uluğ Bey

Bu kez Ömer babasıyla bir gökbilim merkezine gidiyor. Heyecan dolu bu gezinin ardından eve döndüğünde bu kez kendini Hükümdar Timur un torunu olan Uluğ Bey'in diyarında buluyor. 

Çocuk yaştan itibaren çok iyi eğitim alan Uluğ Bey küçüklüğünden beri matematiğe büyük bir ilgi besliyormuş. Kendisi matematikçi, gök bilimci ve devlet başkanıymış. 16 yaşında Maveraünnehir bölgesinin yönetimine atanmış ve onun döneminde bilim ve sanat en iyi dönemlerini yaşamış. Yaptığı Rasathane ve bir araya getirdiği bilim adamlarıyla sonraki yıllarda -buna Avrupa'da yapılan ilk rasathane de dahil- pek çok rasathaneye model olmuş. 

Rasathanelerde kullanılan Suds-i Fahri ve Rub-u Daire (Duvar Kadranı) gibi aletler Uluğ Bey tarafından icat edilmiş. Aletlerin ne olduğunu araştırırken Ortaöğretim Genel Müdürlüğünün bastığı bir tarih kitabında şu bilgilere rastladım;

(Bu aletler yıldızların, gök cisimlerinin, Güneş’in, Ay’ın yüksekliklerini, uzaklıklarını, hareketlerini ölçmede kullanılmaktaydı. Ayrıca zamanın bölümlere ayrılmasında (takvim oluşturma) ibadet vakitlerinin, ekim biçim zamanının belirlenmesinde kullanıldı. Bu alet sayesinde Uluğ Bey, bir yılın uzunluğunu 365 gün 6 saat 10 dakika 8 saniye olarak belirlemiştir. Modern ölçümlere göre bir yılın uzunluğu 365 gün 6 saat 9 dakika 9,6 saniyedir ve iki ölçüm arasındaki fark 1 dakikadan azdır.)

Türk İslam dünyasında 1800 yılına kadar kendisinin yaptığı astronomik cetvelleri göre hazırlanan takvimler kullanılmış. On iki yıllık çalışma sonucu yazdığı eserler, asırlarca batıda ve doğuda kaynak olarak kullanılmış.  Merkezi Amerika da bulunan Uluslararası Astronomi Derneği (İnternational Astronomical Onion), Ay'ın görünen yüzeyinin önemli bir bölümüne Uluğ Bey Krateri adını vermiş.

Kitapta Uluğ Bey hakkında bu ve bunun gibi pek çok bilgi bulunuyor. Kitabı beğendim. Sadece (spoiler vermemek için yüzeysel anlatıcam) Ömer in Uluğ Bey i daha iyi tanıyabilmesi için ufak bir olay oluyor. Ya o olay daha uzun  ve doyurucu bir şekilde anlatılmalıydı ya da hiç bahsedilmemeliydi. Biraz havada kaldı gibi. Birinci sınıftan itibaren yetişkinlere kadar herkesin bir şeyler öğreneceği bir kitaptı. 

Tanıtım Bülteninden;

''Elinizdeki kitapta gözü göklerde olan Uluğ Bey'in bilimsel çalışmalarına tanıklık edeceksiniz. Dünya tarihinin en büyük astronomlarından biri olarak kabul edilen ve aynı zamanda hükümdar olan Uluğ Bey bugün dahi kullanılan gözlem aletlerinin bazılarının mucididir. Gökyüzünü gözlemleyen Uluğ Bey kendi dönemindeki bilim insanlarını Semerkant Rasathanesinde bir araya getirmiştir. Buradaki bilimsel çalışmalar ve yazılan eserler geleceğe ışık tutmuştur.

Öncü Bilim İnsanı Uluğ Bey'i daha yakından tanımak için heyecan dolu bir zaman yolculuğuna çıkmaya ne dersiniz?''

Ibn-I Batuta - Ömer'le Bir Kutu Macera

Bu kez Ömer ailecek çıktıkları yolculuk sırasında konakladıkları minik kulübede gözlerini kapatıyor ve açtığında karşısında İbn-i Batuta yı buluyor.

1304 yılında Fas'da doğan İbn-i Batuta küçük yaştan itibaren ilim tahsil etmiş, Hindistan ve Çin olmak üzere pek çok yerde kadılık yapmış. Seyehat macerası yirmi iki yaşındayken geze geze bir buçuk senede Fas'tan Mekke ye hacca gitmeye karar vermesi ile başlamış. Yirmi dokuz sene boyunca kırk dört ülke ve sayısız şehir gezerken birbirinden farklı kültürler, gelenek ve göreneklere rastlamış. Bunları bir kitapta toplamış. Bu kitap dünya tarihinin en önemli seyahatnemelerinden biri olarak kabul edilmiş, sayısız dile çevrilmiş ve pek çok tarihsel araştırma için kaynak olarak kullanılmış.

Kitapta bu bilgilerin yanında Anadolu topraklarında da dolaştığından bahsediyor. Merak ettim. Kitabında en azından Anadolu'ya dair aldığı notları okumak isterdim.

 İbn-i Batuta nın ömrü boyunca at üzerinde veya yürüyerek kat ettiği mesafenin 73 bin mil olduğu ve bu rakamla İtalyan Seyyah Marco Polo yu geride bıraktığı düşünülmektedir.

Ben bu serinin kitaplarını çok sevdim. Bilgilendirici ve doyurucular. Küçük yaştakiler ile birlikte okumak gerekebilir. Haritayla İbni Batuta nın gezdiği yerler incelenerek okunursa daha eğlenceli olabilir. Birinci sınıftaki yeğenime  ben okudum, resimlerini birlikte inceledik. Kitabın bitiminde koşa koşa gidip millete İbn-i Batuta nın yirmi dokuz sene boyunca dünyayı gezdiğini felan anlatmaya başladı. :)

Tanıtım Bülteninden;

''Elinizdeki kitapta “Yeryüzünün Mucidi” İbn-i Batuta’nın birbirinden güzel seyahatlerine tanıklık edeceksiniz. Dünya tarihinin en büyük seyyahlarından biri olarak kabul edilen Faslı Seyyah İbn-i Batuta’nın, 29 yıl süren ve Çin’den İspanya'ya kadar yaklaşık 130 bin kilometreyi bulan seyahatleri ile İtalyan Seyyah MarcoPolo'yu geride bıraktığı tahmin ediliyor.

Öncü Bilim İnsanı İbn-i Batuta’yı daha yakından tanımak için heyecan dolu bir zaman yolculuğuna çıkmaya ne dersiniz?''

Öncü Bilim İnsanları serisinin diğer iki kitabı hakkındaki yazıma ulaşmak için tıklayın. :)

Cezeri ve İbn-i Sina